Chân dung loài bọ biến mới Bathynomus vaderi. Ảnh: Nguyễn Thanh Sơn

Kết quả nghiên cứu về loài bọ biển này được nhóm tác giả công bố trên tạp chí khoa học Zookeys ngày 14/01/2025 vừa qua. Đây là kết quả của sự hợp tác nghiên cứu giữa các nhà khoa học thuộc Đại học Quốc gia Singapore (NUS), Cục Nghiên cứu Đổi mới sáng tạo Quốc gia Indonesia (BRIN) và TRường ĐH Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, Việt Nam (VNU).

Mẫu vật loài Bathynomus vaderi. Ảnh: Nguyễn Thanh Sơn

Loài bọ biển mới, được đặt tên theo nhân vật Chúa tể Bóng tối Darth Vader trong loạt phim nổi tiếng Star Wars, vì hình dạng đầu và mắt của chúng gợi sự liên tưởng tới chiếc mũ đen đặc trưng của nhân vật này.

Bọ biển khổng lồ là động vật giáp xác thuộc chi (giống) Bathynomus A. Milne-Edwards, 1879, lớp Chân đều (Isopoda), họ Cirolanidae. Chúng sống ở đáy biển sâu, thường ở độ sâu hơn 500m. Hiện nay, chúng được đánh bắt làm thực phẩm, là hải sản giá cao, ngày càng phổ biến ở Việt Nam.

Theo TS. Nguyễn Thanh Sơn: “Phát hiện này bắt đầu khi đồng nghiệp của tôi, PGS.TS Trần Anh Đức tình cờ bắt gặp bọ biển được bày bán ở một làng chài tại Quy Nhơn vào năm 2022 và quyết định mua 4 cá thể để làm mẫu vật phục vụ nghiên cứu và giảng dạy”. 2 mẫu vật đã được chuyển sang Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Lee Kong Chian (Singapore) để phối hợp với các chuyên gia GS. Peter Ng và TS. Conni M. Sidabalok thực hiện nghiên cứu và tiến hành đồng thời tại Việt Nam bởi TS. Nguyễn Thanh Sơn, ĐHQGHN.

Tiến sĩ Conni M Sidabalok đang nghiên cứu các đặc điểm hình thái của mẫu vật loài Bathynomus vaderi tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Lee Kong Chian, Singapore.  Ảnh: Rene Ong

Đến đầu năm 2023, nhóm nghiên cứu đã xác định đây là một loài mới và bắt đầu tiến hành mô tả, soạn thảo bài báo khoa học để công bố. Trong các nghiên cứu về phân loại học, sự hợp tác giữa các nhà khoa học là vô cùng quan trọng. Điều này không chỉ giúp phát huy hướng chuyên môn của từng tác giả, mà còn tận dụng được nguồn mẫu vật và dữ liệu so sánh của các bảo tàng sinh học, cơ quan khoa học khác nhau, từ đó đảm bảo đạt được kết quả nghiên cứu chính xác và hiệu quả nhất.

Trong quá trình khảo sát bọ biển được bày bán tại một số cửa hàng hải sản ở một số địa phương, các tác giả nhận thấy có 2 loài khác nhau. Hầu hết các cá thể bọ biển đang được bán là loài Bathynomus jamesi, đã được Kou, Chen & Li công bố vào năm 2017, còn các cá thể Bathynomus vaderi gặp rất ít.

Trong bối cảnh con người tăng cường khai thác môi trường biển sâu để đánh bắt, khai thác dầu khí và khoáng sản, việc hiểu rõ hơn về đa dạng sinh học biển sâu trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Chính vì thế, việc phát hiện ra một loài đặc biệt như bọ biển tại Việt Nam, cho thấy các nhà khoa học còn nhiều việc phải làm trong thời gian tới, để khám phá sự sống trong vùng biển Đông Nam Á.

Tiến sĩ Nguyễn Thanh Sơn cùng mẫu vật Bathynomus vaderi tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN. Ảnh: Trần Anh Đức

TS. Nguyễn Thanh Sơn cho biết thêm: Việc phát hiện một loài kỳ lạ như Bathynomus vaderi ở Việt Nam có ý nghĩa quan trọng đối với lĩnh vực nghiên cứu không xương sống ở nước ta. Bọ biển hoàn toàn không phải là động vật lạ, chúng đã và đang được bày bán, là hải sản đã trở nên phổ biến trong những năm qua ở nước ta. Tuy nhiên, trong số những bọ biển thuộc loài đã biết, đã tồn tại song song một loài mà đến giờ mới được công bố là loài mới. Tương tự như trường hợp phát hiện loài bọ biển này, trong lĩnh vực nghiên cứu về đa dạng sinh học, nếu chúng ta thực hiện những khảo sát toàn diện để thu thập các mẫu vật, có chuyên gia có chuyên môn sâu về các nhóm sinh vật khác nhau thì sẽ có khả năng tìm được nhiều loài động-thực vật mới nữa, thiên nhiên của chúng ta rất đa dạng.  Hơn nữa, để hiệu quả hơn thì công tác bảo tàng, lưu trữ mẫu vật nên được nâng cao, cơ chế hợp tác với các chuyên gia trong nước và quốc tế nên được phát huy.

Giáo sư Peter Ng đang quan sát các cá thể bọ biển khổng lồ tại một cửa hàng hải sản tại Hà Nội. Ảnh: Nguyễn Thanh Sơn

Hiện nay, mẫu vật chuẩn của loài Bathynomus vaderi hiện được lưu trữ tại hai bảo tàng: Bảo tàng Sinh học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội và Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Lee Kong Chian, Đại học Quốc gia Singapore.

Trong thời gian tới, là nhà khoa học cũng là giảng viên, TS. Nguyễn Thanh Sơn sẽ tiếp tục nghiên cứu và giảng dạy tại Khoa Sinh học, Trường ĐHKHTN và đẩy mạnh hướng nghiên cứu về các nhóm động vật giáp xác. Đồng thời, sẽ phối hợp với các đồng nghiệp trong những nghiên cứu về các nhóm động vật không xương sống khác - TS. Thanh Sơn nhấn mạnh thêm.

>>> Tin bài liên quan:

- Các nhà khoa học là trụ cột vững chắc để xây dựng đại học nghiên cứu, đổi mới sáng tạo

- Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trước những cơ hội và thử thách

- Đại học Quốc gia Hà Nội quan tâm phát triển khoa học và công nghệ sự sống

- Giải pháp quản lý nhiệm vụ khoa học và khai thác hệ thống dữ liệu nghiên cứu

- Thu hút nhà khoa học xuất sắc để phát triển nhanh và bền vững

- Vinh danh phòng thí nghiệm, nhóm nghiên cứu mạnh cấp ĐHQGHN